سقاخانه و سیر اندیشه ی ایرانیان در پس زمینه ی این نوع بنا؛ مطالعه ی موردی سقاخانه ی ارباب میرزای شهرکرد

یکی از حوزه های جالب توجه کاربرد دانش باستان شناسی در بازسازی فرهنگ های بشری، پرداختن به چگونگی اندیشه ها، سنن و اعتقادات جوامع گوناگون است که در این بین بناهای مذهبی از مهم ترین منابع اطلاعاتی محسوب می شوند. در این تحقیق با بیان ویژگی های ظاهری سقاخانه، به پیشینه ی سنت های شکل گرفته ی پیرامون این نوع بنا و سابقه ی تقدس عنصری چون آب در ایران اشاره و بر این اساس به نمونه ای از تداوم سنت ها و ارزش های کهن در قالب جدید اسلامی در بین ایرانیان پرداخته شده است. در بخش اول در مورد ویژگی های سقاخانه ها و ارتباط این متغیرها با تداوم حیات ارزش های اجتماعی خاص در بستر فرهنگ ایرانی پرداخته شده است. در بخش دوم نیز سقاخانه ی ارباب میرزای ابوالفضل شهرکرد، نمونه ای قابل اعتنا از سقاخانه ها، معرفی شده و با مطالعه ی آن به بررسی نکات اشاره شده در بخش اول پرداخته گردیده است. در نهایت بر این اساس ملاحظه شده که این نکات در شکل، تزیینات و کاربرد این نمونه قابل پیگیری هستند. روش پژوهش این نوشتار توصیفی، تاریخی-تحلیلی است که بر مبنای مطالعات کتابخانه ای و بررسی های میدانی انجام گرفته است. در نتیجه مشاهده شد که با مطالعه ی چگونگی سیر اندیشه ی پس زمینه ی سقاخانه ها و ریشه یابی هنجار و ارزش های پیش از اسلامی به چرایی پیدایش این نوع بنا، به عنوان شاخصه ای مهم در جغرافیای فرهنگی ایران پرداخته و نمونه ای از پایایی این باورها در بین ایرانیان مسلمان معرفی گردید. هم چنین از این رهگذر با پرداختن به نمادشناسی و معماری بنای سقاخانه، شناختی مستند از تداوم اندیشه ای قومی در کالبدی تازه برای پژوهشگران حاصل شده است. به استناد شواهد ارائه شده مبنی بر برجای ماندن جنبه ی مقدس بنای سقاخانه در جامعه ی امروزین با اندک تفاوت کارکردی و متروک نشدن آن ها و همین طور تغذیه ی هنر معاصر از اجزاء نمادین آن، مشخص می شود که الزام و هیمنه ی اجتماعی ارزش های کهنِ پشتیبان شکل گیری این نماد عینی، هم چنان پایدار و الهام بخش است و هم از این نگاه است که سقاخانه را گنجینه ای گران سنگ از اجزاء کهن و از دل تاریخ درخواهیم یافت که ویژگی های آن حکایت از تداوم باورهای مردمان یک جامعه در فراسوی اعصار دارد.